Χέρια μεγάλα, μικροσκοπικά, απαλά, σκληρά, με μακριά ή κοντά δάχτυλα…. χέρια που βοηθούν, που αγωνίζονται και που μιλούν. Σε έναν παράλληλο κόσμο με τον δικό μας, υπάρχουν και οι άνθρωποι που εκφράζονται μέσω των χεριών τους με έναν μοναδικά υπέροχο τρόπο. Ποιοι άνθρωποι; Ο ι κωφοί!


Αρχικά ας καταργήσουμε (επιτέλους!) τον άκρως προσβλητικό και θρασύ όρο “κωφάλαλος” και ας αρχίσουμε να μιλάμε για “κωφούς” και “ακούοντες”. Ως εδώ καλά. Ποια είναι όμως η γλώσσα των κωφών, και πώς επικοινωνούμε μέσω αυτής; Τι πραγματικά συμβαίνει σε έναν κωφό και ποιοι περιορισμοί τίθενται στη ζωή του;

 
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Ένας κωφός μπορεί να επικοινωνήσει όπως εσύ, μπορεί να εκφράζεται όπως εσύ, μπορεί να αντιληφθεί όσα εσύ. Η διαφορά του με εσένα είναι ότι όλα αυτά τα κάνει με έναν διαφορετικό και συνάμα ξεχωριστό τρόπο. Η νοηματική γλώσσα υφίσταται από αρχαιοτάτων ετών παρόλο που στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί επίσημα μόλις δεκαεπτά χρόνια τώρα. Άλλωστε το αναφέρει και ο ίδιος ο Σωκράτης στο διάλογό του με τον Ερμογένη, στο έργο του Πλάτωνα "Κρατύλος". Συγκεκριμένα, ο Σωκράτης αναφέρει: "Εάν δεν είχαμεν φωνήν ουδέ γλώσσαν και όμως ηθέλαμεν να εκφράσωμεν μεταξύ μας τα πράγματα άραγε δεν θα εδοκιμάζαμεν, καθώς τώρα οι κωφοί, να εκφρασθώμεν με τας χείρας και με την κεφαλήν και με το άλλο σώμα;".


Η νοηματική γλώσσα είναι μια γλώσσα απόλυτα περιγραφική, κατανοητή, αλλά κυρίως διασκεδαστική. Παίρνει ζωή από τα μάτια, το στόμα και τα χέρια εκφράζοντας κάθε συναίσθημα και κάθε διάθεση, χαρά, λύπη, ενθουσιασμό, απογοήτευση, ανησυχία, ανυπομονησία, αγάπη, συμπόνια, αισιοδοξία… Διαφέρει από τη γλώσσα των ακουόντων, καθώς έχει δικά της φαινόμενα και δικούς της γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες. Όλα αυτά λοιπόν καθιστούν τη νοηματική γλώσσα όχι μόνο ένα ολοκληρωμένο μέσο επικοινωνίας των κωφών, αλλά μια ξεχωριστά εκφραστική και παιχνιδιάρικη γλώσσα.


Τι σημαίνει όμως να είναι κάποιος κωφός; Καταρχήν, κώφωση είναι η απώλεια ή ελάττωση της ακουστικής ικανότητας που είναι αποτέλεσμα βλάβης σε κάποιο τμήμα του οργάνου, του αυτιού. Μια άλλη περίπτωση που συνδέεται με την αιτία της κώφωσης είναι η κώφωση από τη γέννηση και οφείλεται σε γενετική μετάλλαξη που εξουδετερώνει την δράση του χρωμοσώματος 21.

Και στις δύο όμως περιπτώσεις η κώφωση δεν αποτελεί εμπόδιο για κάποιον ώστε να αναπτύξει τα ίδια (αν όχι περισσότερα) χαρακτηριστικά με κάποιον ακούοντα. Οι κωφοί μπορούν να οδηγούν χωρίς καμία δυσκολία, να παίζουν, να μιλούν, να τραγουδούν. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Αμερικανίδας Mandy Harvey, μιας κοπέλας που η κώφωσή της δεν λειτούργησε ανασταλτικά, ώστε να παρατήσει το όνειρό της να γίνει μουσικός και μέσα από τη συμμετοχή της σε γνωστό τηλεοπτικό ριάλιτι ταλέντων, επιβεβαίωσε παγκοσμίως στο κοινό δύο πράγματα: την ευρηματικότητα του ανθρώπινου νου και το γεγονός ότι ένας κωφός μπορεί με τον κατάλληλο τρόπο να κάνει με την ίδια επιτυχία όσα και ένας ακούοντας. 


Το χρέος όλων μας λοιπόν είναι να αποδεχτούμε και να σεβαστούμε την διαφορετικότητα που μας διακρίνει είτε είμαστε κωφοί είτε ακούοντες και να σταματήσουμε να περιθωριοποιούμε τους ανθρώπους με αναπηρία. Άλλωστε το μόνο που επιτυγχάνουμε με αυτό είναι να απομονώνουμε εμάς τους ίδιους.


Ευαγγελία Ιωαννιδου, Ειδικη παιδαγωγός
Κεντρο Μεριμνας ΑμΕΑ Βέροιας